PDF Basket
W Europie powietrze jest monitorowane w sposób kompleksowy, od satelitów obserwacyjnych Ziemi po stacje naziemne. Jakość powietrza może jednak drastycznie się różnić na poziomie hiperlokalnym, zwłaszcza w miastach, gdzie wysokie budynki, intensywny ruch uliczny i ograniczony przepływ powietrza mogą skutkować miejscami podwyższonego zanieczyszczenia.
Takie obszary mają negatywny wpływ na zdrowie, zwłaszcza długoterminowo, ale mieszkańcy mogą nie być nawet świadomi poziomu zanieczyszczeń, na jakie są narażeni. „Niektórzy mogą myśleć, że jeżeli teraz nie widzą ani nie czują problemu, to nie ma się, czym przejmować” — mówi Lieven Raes, koordynator projektu CompAir. Aby móc opracować skuteczną politykę na poziomie lokalnym, władze muszą najpierw dysponować obrazem jakości powietrza w wysokiej rozdzielczości.
Problem ten jest szczególnie dotkliwy dla osób z grup o niższym statusie społeczno-ekonomicznym, które są w większym stopniu narażone i nie mają dostępu w czasie rzeczywistym do aktualizacji dotyczących jakości powietrza. W celu zwiększenia świadomości i zachęcenia do działania w kwestiach zanieczyszczenia powietrza projekt CompAir finansowany ze środków UE wyposażył mieszkańców Aten, Berlina, Flandrii, Płowdiwu i Sofii w czujniki jakości powietrza. Opracowano także szereg innowacyjnych narzędzi cyfrowych pozwalających obywatelom i władzom pozyskiwać zaawansowane informacje.
Stworzone w tym celu aplikacje zapewniają wizualizację zanieczyszczenia powietrza, porównują jakość powietrza na różnych trasach, pomagając wybrać najzdrowszą opcję, analizują wpływ polityk mobilności miejskiej, mierzą indywidualny ślad węglowy oraz symulują strategie niezbędne do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2030 r.
Model obywatelskiego zaangażowania
Projekt skierowany był przede wszystkim do kobiet, młodych ludzi i grup szczególnie wrażliwych. Miał rozwijać świadomość, wiedzę i umiejętności potrzebne im do przejęcie kontroli nad swoim sąsiedztwem i zdrowiem.
Wysiłki skupione na społeczności również traktowały priorytetowo grupy najbardziej narażone na zanieczyszczenia powietrza. W Atenach przykładowo 80% danych dotyczących jakości powietrza zostało zebranych przez osoby starsze.
Od samego początku projektu uczestniczyli w nim mieszkańcy, współtworząc zakres zadań lokalnych laboratoriów nauki obywatelskiej, gdzie mogli się uczyć na temat zanieczyszczenia powietrza oraz odbywać szkolenia w zakresie montażu i wykorzystania czujników jakości powietrza. Zespół projektu zorganizował również szereg warsztatów i interaktywnych wydarzeń zwanych kawiarenkami danych, aby omówić wyniki w grupie oraz opracować zalecenia dotyczące polityki.
„Takie głębokie wielowarstwowe zaangażowanie zwiększyło wiedzę, umiejętności i kapitał społeczny ludzi, jednocześnie pokazując, że można poprawić jakość powietrza za pomocą polityki i zmian stylu życia” — wyjaśnia Raes. „I co być może jeszcze ważniejsze, pozwoliło uczestnikom dostrzec swoją wartość, pokazując im, że ich wkład ma znaczenie i wpływ w szerszej skali” — dodaje.
Zamienianie pomysłów w politykę
Projekt CompAir doprowadził już do kilku zmian w polityce, które miały pozytywny wpływ na rzeczywistość. Obejmuje to oceny wpływu ulicy z ograniczonym ruchem przy szkole we Flandrii, nowego mostu rowerowego i planu organizacji ruchu. W Berlinie dane przygotowane przez naukowców-wolontariuszy pomogły przeprowadzić ocenę dzielnicy Graefekiez, co doprowadziło do przeprojektowania przestrzeni publicznej w celu zmniejszenia ruchu drogowego oraz lepszego jej dostosowania do potrzeb mieszkańców.
W Sofii wyniki projektu przyczyniły się do wydłużenia trasy autobusu szkolnego, a w Płowdiwie kampania poprawiła edukację w zakresie STEM. W przypadku Aten działania w ramach projektu były zgodne ze strategią angażowania obywateli opisaną w miejskim planie odporności na zmiany klimatu.
Zespół również znacznie udoskonalił trzy czujniki jakości powietrza i ruchu drogowego, dzięki czemu stały się wytrzymalsze, dokładniejsze i łatwiejsze w użyciu. Skalibrowano także dane z czujników jakości powietrza, aby poprawić dokładność i precyzję tanich czujników.
Projekt miał również inne wymierne skutki. Jeden z eksperymentów we Flandrii doprowadził do ograniczenia korzystania z samochodu o 20% oraz wzrostu korzystania z transportu publicznego, pieszego i rowerowego wśród studentów o 7%.
Odtwarzalna baza wiedzy
Dzięki uzyskanym wynikom udało się stworzyć hostowaną w ramach projektu, dostępną online bazę wiedzy, która zawiera sprawozdania z projektów, publikacje, webinaria i kursy online, których celem jest inspirowanie innych do wyciągania wniosków z sukcesów projektu CompAir i powtarzanie ich w innych miejscach.
Wiele z miast pilotażowych zamierza nadal monitorować zanieczyszczenie powietrze za pomocą czujników, które zostały już zainstalowane, oraz wykorzysta ramy projektu do opracowywania eksperymentów i planowania sieci czujników.
Zespół ma nadzieję, że wyniki staną się inspiracją do przemiany kulturowej w całej Europie, zmieniając sposób patrzenia na kwestie środowiskowe i zdrowotne. Jak wyjaśnia Raes: „Nigdy nie jest za wcześnie na naukę o zanieczyszczeniu powietrza”.